Lucas 11, 1-13 Vader

11:1	Het geschiedt: hij is in zomaar een oord aan het bidden. Zodra hij ophoudt zegt zomaar een van zijn leerlingen tot hem: heer, leer ons te bidden, zoals ook Johannes zijn leerlingen geleerd heeft!
11:2	Maar hij zegt tot hen: wanneer ge in gebed gaat, zegt dan: Vader, geheiligd worde uw naam, kome uw koninkrijk!-
11:3	ons nodige brood, geef ons dat dagelijks;
11:4	en vergeef ons onze zonden, want ook zelf vergeven we al wie in de schuld staat bij ons; en breng ons niet in beproeving!
11:5	Hij zegt tot hen: zomaar iemand van u zal een vriend hebben die midden in de nacht doorreist tot bij hem en tot hem zegt: vriend, leen mij drie broden,
11:6	daar een vriend van mij op z’n weg bij mij aanlandt en ik niets heb om hem voor te zetten!-
11:7	en hij antwoordt van binnen uit en zegt: val me niet zo lastig, de poortdeur is al gesloten en m’n knechtjes zijn met mij naar bed,- ik ben niet bij machte op te staan en het aan jou te geven!-
11:8	ik zeg u: ook als hij niet opstaat om het aan hem te geven omdat hij een vriend van hem is, toch zal hij, door zijn brutale vraag wakker geworden, aan hem geven zoveel hij nodig heeft!-
11:9	ook ík zeg u: vraagt en aan u zal gegeven worden, zoekt en ge zult vinden;
11:10	klopt en voor u zal worden opengedaan!- want al wie vraagt mag nemen en wie zoekt vindt, en voor wie klopt zal worden opengedaan!-
11:11	maar: van zomaar één uit u zal de zoon de vader vragen om een vis,- die zal hem toch niet in plaats van een vis een adder geven?-
11:12	of als hij om een ei zal vragen, zal hij hem een schorpioen geven?-
11:13	als dan gij, boosaardig als ge zijt, goede gaven weet te geven aan uw kinderen, hoeveel te meer zal de vader uit de hemel heilige geestesadem geven aan wie hem daarom vragen!

Jezus is aan het bidden “in zomaar een oord”. En als hij ophoudt zegt zomaar een van zijn leerlingen: “Heer, leer ons bidden”. En dan volgt een versie van het Onze Vader, dat we –in de meer uitgebreide, ons bekende vorm– ook in het Matteüsevangelie tegenkomen. Dat gebed begint met het kernwoord uit Lucas 10 en 11: Vader. Waar in Lucas 1-9 God slechts tweemaal als ‘Vader’ wordt aangeduid, gebeurt dat in Lucas 10 en 11 in totaal zevenmaal: in Lucas 10 vijfmaal en in Lucas 11 tweemaal: aan het begin en aan het einde van onze perikoop.

God als Vader – voor ons klinkt het zo gewoon, maar in de tijd van Jezus was het zeer ongewoon. In Joodse gebeden wordt God zelden als Vader aangesproken, ook al wordt God wel de Vader genoemd van de kinderen van Israël. Maar God zo direct aanspreken als ‘Vader’ (hier in Lucas ontbreekt het ‘onze’)? Dat is heel bijzonder, zeker als dan ook direct wordt gebeden: geheiligd –apart gezet als uniek– worde uw naam. Welke naam? Wel: die naam als ‘Vader’! Alleen God is Vader voor zijn mensen!

Impliciet hoor je de revolutionaire achtergrond. Immers, alleen de Romeinse keizer mocht Vader genoemd worden, Vader des Vaderlands, maar wel een vader die zijn kinderen doodt als hij dat nodig vindt. De keizer beloofde de volkeren in zijn imperium vrede en brood. Maar die vrede werd wel met harde hand en ontelbare slachtoffers afgedwongen en de graantoevoer naar Rome en ommelanden was te danken aan de meedogenloze uitbuiting van de boeren in het Midden-Oosten en Egypte.

Als God Vader wordt genoemd spreekt daaruit een andere politieke orde, een ander ‘Koninkrijk’ dat komt. Daarin is God de gever van ‘brood’ in de zin van ‘alles wat nodig is om werkelijk te kunnen leven’: heilige geestadem (Luc 11, 13), innerlijk vuur, een andere kijk op het alledaagse, een nieuwe manier van samenleven.

‘Dagelijks brood’ is de gebruikelijke vertaling van eipousios, maar dat is omstreden omdat epiousios zelden gebruikt wordt en het dan meestal ook lastig is om de precieze betekenis te bepalen. Het betekent waarschijnlijk zoiets als ‘dat wat noodzakelijk is voor het leven’, het ‘broodnodige’, of zoals de Naardense Bijbel het heeft: ‘ons nodige brood’. God –niet de keizer– is de gever van wat we werkelijk nodig hebben.

Theo van Willigenburg

vanwilligenburg@kantacademy.nl