Lucas 18, 9-14 Verzoening

18:9	Maar hij zegt ook met het oog op zomaar enkelen die over zichzelf ervan overtuigd zijn dat zij rechtvaardigen zijn en op de overigen neerkijken dit zinnebeeld:
18:10	twee mensen klimmen op naar het heiligdom om te aanbidden, de één een Farizeeër en de ander een tollenaar;
18:11	de Farizeeër stelde zich op en heeft over zichzelf dit gebeden: o God, ik dank u dat ik niet ben zoals de overigen van de mensen: grijpgragen, onrechtvaardigen, overspeligen, of ook als deze tollenaar;
18:12	ik vast tweemaal per week en ik geef het tiende af van al wat ik verwerf!;
18:13	maar de tollenaar bleef van verre staan en heeft zelfs niet de ogen ten hemel willen opheffen, nee, hij sloeg zich op de borst en zei: o God, verzoen u met mij,- zo’n zondaar!;
18:14	ik zeg u, híj daalde gerechtvaardigd af naar zijn huis, anders dan díe, omdat al wie zichzelf verhoogt zal worden vernederd en wie zichzelf vernedert zal worden verhoogd!

‘O God, wees mij, zondaar, genadig.’ Het overbekende, roerende tollenaarsgebed. Eerlijk gezegd voel ik me bedrogen nu blijkt dat er in werkelijkheid staat: ‘o God, verzoen u met mij, – zo’n zondaar!’ (vs. 13) Het fameuze tollenaarsgebed blijkt een verzinsel van vertalers te zijn. Nu kun je zeggen: maakt het wat uit, die andere bewoordingen? Verzoenen, genadig zijn, vergeven: het is toch één pot nat? Laat theologen maar discussiëren over de dogmatische finesses.

Toch kan iedere bijbellezer aanvoelen dat er een verschil is tussen ‘genadig zijn’ en ‘zich verzoenen met’. Genadig zijn is een attitude. Een besluit in God, dat zich uit in een eenzijdig Godswerk. Zich verzoenen met is een heel proces, excusez le mot. Het moet weer goed komen tussen twee partijen die om welke reden dan ook niet meer met elkaar kunnen. Dat vraagt offers. En laat de tollenaar zich nu in de tempel bevinden! Daar wordt geofferd; iets dat volgens dr. O. Noordmans betekent: geven in de hoogste graad. Liefde in de uiterste consequentie. Deze consequentie voert niet zum Teufel, maar wel zum Tode. De tollenaar bidt dat hij op de weg van de verzoening geplaatst mag worden.

Hoe kan het dan, dat al die vertalingen de verzoening weglaten en het over genade hebben? Mijn complottheorie is dat de reformatie erachter zit. Sola gratia! (En nog een heleboel meer sola.) Welnu, als dat onze ideologie is, dan willen we dat overal terugzien. God is een mens genadig, gratis. Je hoeft er niets voor te doen. Werken doen er niet toe. Een druk op de knop is voldoende om je forensisch rechtvaardig te verklaren.

Hoe anders zou het zijn, als er sprake was van verzoening. Dat vergt een wederzijdse inspanning. Immers, beide partijen moeten zich verzoenen. Als God zich met de tollenaar verzoent, geldt nog altijd voor de tollenaar: ‘laat u met God verzoenen!’ (2 Korintiërs 5,20) Verzoening is hard werken, met vallen en opstaan.

Een andere gedachte. ‘o God, verzoen u met mij, – zo’n zondaar!’ Het is alsof de tollenaar bidt: ‘God, accepteer mijn bestaan. Mijn excuses dat ik er ben, zo’n lelijke vlek in uw mooie schepping. Het had niet zo moeten zijn, maar ik ben er.’ Wat zal God doen? Die lelijke vlek gewoon negeren? Net doen of die man een prima kerel is? Of zich daadwerkelijk inlaten met deze dissonant in de harmonie der sferen? Wie een kruis slaat, weet dat God voor het laatste gekozen heeft. Hij maakt zich het gebaar van de tollenaar eigen.

Wouter van Voorst